Αν τρώτε περίπου το ίδιο, δεν έχετε αλλάξει κάτι στην καθημερινότητά σας και παρ’ όλα αυτά βλέπετε τη ζυγαριά να ανεβαίνει, δεν σημαίνει πάντα ότι “κάνατε κάτι λάθος”. Υπάρχουν συγκεκριμένες ασθένειες που προκαλούν αύξηση βάρους, όπως ο υποθυρεοειδισμός, οι πολυκυστικές ωοθήκες, το μεταβολικό σύνδρομο, η κατάθλιψη, η μακροχρόνια χρήση κορτικοστεροειδών, αλλά και πιο “ύπουλες” καταστάσεις όπως το λιποίδημα ή η καρδιακή ανεπάρκεια. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η αύξηση βάρους χωρίς προφανή λόγο είναι συχνά σύμπτωμα μιας υποκείμενης παθολογίας που χρειάζεται ιατρική διερεύνηση.
Πότε η αύξηση βάρους κρύβει παθολογική αιτία
Είναι φυσιολογικό να παίζετε 1-2 κιλά ανάλογα με το φαγητό, το αλάτι, τον κύκλο σας ή την κατακράτηση υγρών. Όταν όμως τα κιλά αυξάνονται σταθερά για εβδομάδες ή μήνες, παρά το ότι προσπαθείτε, τότε μιλάμε για άλλη εικόνα.
Το μεταβολικό σύνδρομο, δηλαδή ο συνδυασμός αυξημένης περιμέτρου μέσης, υψηλής αρτηριακής πίεσης, διαταραχών σακχάρου και λιπιδίων, αφορά περίπου το 20–25% των ενηλίκων παγκοσμίως και συνδέεται στενά με την κεντρικού τύπου παχυσαρκία.
Μερικά σημάδια ότι η αύξηση βάρους μπορεί να είναι “ιατρική” και όχι απλά θέμα διατροφής:
- παχαίνετε γρήγορα χωρίς να τρώτε περισσότερο
- κουράζεστε εύκολα, έχετε έντονη υπνηλία ή αϋπνία
- αλλάζει ο κύκλος σας ή η διάθεσή σας
- εμφανίζετε πρήξιμο στα πόδια, δύσπνοια ή έντονη κατακράτηση
Σε αυτές τις περιπτώσεις αξίζει να μιλήσετε με Ειδικό Παθολόγο – Διαβητολόγο για πλήρη έλεγχο.
Ορμονικές διαταραχές που “παχαίνουν” τον οργανισμό
Οι ορμόνες ρυθμίζουν τον μεταβολισμό, την όρεξη και το πού αποθηκεύεται το λίπος. Όταν “βγαίνουν εκτός ισορροπίας”, το σώμα αντιδρά και συχνά το πρώτο σημάδι είναι η αύξηση του βάρους.
Υποθυρεοειδισμός και βάρος
Ο θυρεοειδής λειτουργεί σαν “γκάζι” του μεταβολισμού. Όταν υπολειτουργεί, όλα γίνονται πιο αργά: καίτε λιγότερες θερμίδες, κάνετε κατακράτηση υγρών, νιώθετε κούραση και ψυχρότητα.
Πέρα από την αύξηση βάρους, μπορεί να παρατηρείτε:
- ξηρό δέρμα, τριχόπτωση
- δυσκοιλιότητα
- βραδυκαρδία, “θολούρα” στη σκέψη
- αδυναμία και υπνηλία
Η διάγνωση γίνεται με αιματολογικό έλεγχο θυρεοειδικών ορμονών, ενώ η ρύθμιση συνήθως βοηθά σημαντικά και τον έλεγχο του βάρους.
Πολυκυστικές ωοθήκες και αύξηση βάρους
Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS) συνδέεται στενά με αντίσταση στην ινσουλίνη, αυξημένα ανδρογόνα και συχνά με αύξηση βάρους, κυρίως στην κοιλιά.
Τυπικά συμπτώματα που μπορεί να σας ανησυχήσουν:
- ακανόνιστος κύκλος, δυσκολία σύλληψης
- αυξημένη τριχοφυΐα σε πρόσωπο ή σώμα, ακμή
- εύκολη αύξηση βάρους, ειδικά γύρω από τη μέση
Η σωστή ρύθμιση της ινσουλίνης, σε συνδυασμό με διατροφή που σταθεροποιεί το σάκχαρο και στοχευμένη άσκηση, βελτιώνει και τα συμπτώματα και το βάρος.
Κορτιζόλη, σύνδρομο Cushing και φάρμακα
Η κορτιζόλη είναι η “ορμόνη στρες”. Όταν παραμένει συνεχώς αυξημένη, είτε λόγω συνδρόμου Cushing είτε λόγω μακροχρόνιας λήψης κορτικοστεροειδών (για άσθμα, ρευματολογικά, αυτοάνοσα), ευνοεί την κεντρικού τύπου παχυσαρκία, το πρήξιμο στο πρόσωπο και στον αυχένα και την απώλεια μυϊκής μάζας.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, η αύξηση βάρους δεν είναι απλά θέμα θερμίδων αλλά αποτέλεσμα ορμονικής διαταραχής και χρειάζεται προσεκτική ιατρική παρακολούθηση.
Μεταβολικό σύνδρομο, διαβήτης και αύξηση βάρους
Το μεταβολικό σύνδρομο είναι ένας “συνδυασμός παραγόντων κινδύνου” που περιλαμβάνει: αυξημένη περίμετρο μέσης, υψηλή αρτηριακή πίεση, υψηλά τριγλυκερίδια, χαμηλή HDL (“καλή” χοληστερόλη) και αυξημένο σάκχαρο.
Είναι στενά συνδεδεμένο με:
- αύξηση βάρους στην κοιλιά
- αντίσταση στην ινσουλίνη και προδιαβήτη
- σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2
Υπολογίζεται ότι περίπου 1 στους 4 ενήλικες παγκοσμίως έχει μεταβολικό σύνδρομο, με τα ποσοστά να αυξάνονται συνεχώς.
Για έναν Ειδικό Παθολόγο – Διαβητολόγο, η αύξηση βάρους είναι συχνά το “καμπανάκι” για να ελεγχθούν σάκχαρο, λιπίδια και αρτηριακή πίεση, ώστε να προληφθούν καρδιαγγειακές επιπλοκές.
Ψυχική υγεία, ύπνος και κιλά
Η ψυχική υγεία επηρεάζει άμεσα τη σχέση μας με το φαγητό. Η κατάθλιψη μπορεί να αυξήσει την όρεξη, να οδηγήσει σε “συναισθηματικό τσιμπολόγημα” και παράλληλα να μειώσει τη διάθεση για κίνηση.
Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με την αϋπνία: ο κακός ύπνος διαταράσσει τις ορμόνες πείνας και κορεσμού, κουράζει τον οργανισμό και ευνοεί την κατανάλωση γρήγορου, πλούσιου σε θερμίδες φαγητού.
Σε αυτά τα σενάρια, η προσπάθεια για δίαιτα χωρίς φροντίδα της ψυχικής υγείας ή του ύπνου συνήθως αποτυγχάνει ή εξαντλεί τον οργανισμό.
Λιποίδημα, καρδιακή ανεπάρκεια και άλλες “ύπουλες” αιτίες
Υπάρχουν και λιγότερο γνωστές παθήσεις που προκαλούν αύξηση βάρους, κυρίως λόγω πρηξίματος ή ανώμαλης κατανομής λίπους:
- Λιποίδημα: προσβάλλει σχεδόν αποκλειστικά γυναίκες και προκαλεί δυσανάλογη αύξηση λίπους στα πόδια και στους γλουτούς. Ακόμα και με δίαιτα, το κάτω μέρος του σώματος δεν “λεπταίνει” αντίστοιχα.
- Συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια: η κατακράτηση υγρών στα πόδια, στην κοιλιά και μερικές φορές στον θώρακα μπορεί να οδηγήσει σε γρήγορη αύξηση κιλών μέσα σε λίγες μέρες, μαζί με δύσπνοια και εύκολη κόπωση.
Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, η αυτοσχέδια δίαιτα δεν είναι λύση. Πρώτα χρειάζεται σωστή διάγνωση.
Τι να κάνετε αν υποψιάζεστε ασθένεια πίσω από την αύξηση βάρους
Αν βλέπετε ότι:
- παίρνετε βάρος χωρίς να έχετε αυξήσει το φαγητό
- έχετε επιπλέον συμπτώματα (κούραση, αϋπνία, αλλαγές στον κύκλο, πρήξιμο, δύσπνοια, χαμηλή διάθεση)
τότε αξίζει να το συζητήσετε με Ειδικό Παθολόγο – Διαβητολόγο. Ο ιατρός μπορεί να:
- πάρει αναλυτικό ιστορικό και να αξιολογήσει τα συμπτώματα
- ζητήσει στοχευμένες εξετάσεις (ορμονικός, μεταβολικός, καρδιολογικός έλεγχος)
- σχεδιάσει εξατομικευμένο πλάνο διατροφής, άσκησης και, όπου χρειάζεται, φαρμακευτικής αγωγής
Αν παρατηρείτε αύξηση βάρους χωρίς προφανή λόγο, μην το αφήνετε στην τύχη. Επικοινωνήστε μαζί μας, προγραμματίστε ραντεβού και δώστε στον εαυτό σας την ευκαιρία για μια σωστά ιατρικά καθοδηγούμενη επανεκκίνηση.
