Αν δυσκολεύεστε να χάσετε βάρος και ταυτόχρονα βλέπετε αυξημένη αρτηριακή πίεση, τριγλυκερίδια ή γλυκόζη νηστείας, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να συνυπάρχει μεταβολικό σύνδρομο. Με στοχευμένη διάγνωση, αλλαγές στον τρόπο ζωής και όπου χρειάζεται φαρμακευτική αγωγή, μπορούμε να μειώσουμε ουσιαστικά τον καρδιαγγειακό κίνδυνο και να βελτιώσουμε την καθημερινότητά σας.
Τι είναι το μεταβολικό σύνδρομο
Το μεταβολικό σύνδρομο είναι ο συνδυασμός τουλάχιστον τριών από τα εξής: αυξημένη περίμετρος μέσης, υψηλά τριγλυκερίδια, χαμηλή HDL, αυξημένη αρτηριακή πίεση, αυξημένη γλυκόζη νηστείας. Ο κοινός παρονομαστής είναι η αντίσταση στην ινσουλίνη, η οποία οδηγεί σε συσσώρευση σπλαχνικού λίπους, δυσλιπιδαιμία και αυξημένο κίνδυνο για διαβήτη τύπου 2 και καρδιαγγειακά νοσήματα.
Ποιοι έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης
Οι ομάδες με αυξημένο κίνδυνο μοιράζονται συνήθως συγκεκριμένους παράγοντες που λειτουργούν αθροιστικά. Παρακάτω συνοψίζουμε τους συχνότερους.
- Κοιλιακή παχυσαρκία και αυξημένος ΔΜΣ
- Οικογενειακό ιστορικό σακχαρώδους διαβήτη
- Καθιστική ζωή, αυξημένο στρες, κακός ύπνος
- Υπέρταση, αυξημένα τριγλυκερίδια, χαμηλή HDL
- Ορμονικές διαταραχές, σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών
Συμπτώματα και “σιωπηλές” ενδείξεις
Παρότι δεν έχει πάντα εμφανή συμπτώματα, υπάρχουν ενδείξεις που αξίζει να προσέξετε και να διερευνήσετε έγκαιρα.
- Αύξηση περιμέτρου μέσης και σπλαχνικού λίπους
- Κόπωση, εναλλαγές ενέργειας, νευρικότητα πριν τα γεύματα
- Πίεση εκτός στόχων, δυσλιπιδαιμία, υπεργλυκαιμία νηστείας
- Λιπώδες ήπαρ, υπερουριχαιμία, μελανίζουσα ακάνθωση
- Σε άνδρες, στυτική δυσλειτουργία. Σε γυναίκες, διαταραχές κύκλου
Κριτήρια διάγνωσης με απλά λόγια
Οι διεθνείς οργανισμοί προτείνουν κριτήρια που βοηθούν να τεθεί η διάγνωση με ακρίβεια. Δείτε τη χρηστική σύνοψη.
- IDF: κεντρική παχυσαρκία με εθνοειδικά όρια μέσης και δύο από τα εξής, τριγλυκερίδια >150 mg/dl ή θεραπεία, HDL <40 mg/dl άνδρες και <50 mg/dl γυναίκες ή θεραπεία, ΑΠ ≥130/85 mmHg ή θεραπεία, γλυκόζη νηστείας >100 mg/dl ή διαβήτης
- NCEP ATP III: διάγνωση με τρία από τα πέντε ανεξάρτητα από το αν υπάρχει υποχρεωτικά κεντρική παχυσαρκία
- WHO: απαιτείται διαταραχή γλυκόζης ή αντίσταση στην ινσουλίνη συν δύο παράγοντες όπως υπέρταση, δυσλιπιδαιμία, κεντρική παχυσαρκία ή μικρολευκωματινουρία
Τι συμβαίνει στην αντίσταση στην ινσουλίνη
Για να κατανοήσετε γιατί δυσκολεύει την απώλεια βάρους, έχει σημασία να δείτε πώς επηρεάζονται τα κύτταρα και οι ορμόνες.
Όταν τα κύτταρα δεν ανταποκρίνονται επαρκώς στην ινσουλίνη, η γλυκόζη δυσκολεύεται να εισέλθει σε αυτά. Ο οργανισμός εκκρίνει περισσότερη ινσουλίνη, που με τον χρόνο ενισχύει την αποθήκευση λίπους, μειώνει τις καύσεις, αυξάνει το αίσθημα πείνας και ευνοεί φλεγμονώδεις διεργασίες. Έτσι δημιουργείται φαύλος κύκλος που τροφοδοτεί παχυσαρκία, υπέρταση, δυσλιπιδαιμία και προδιαβήτη.
Πώς γίνεται η διάγνωση στο ιατρείο
Η διαδικασία είναι απλή, ανώδυνη και απόλυτα στοχευμένη στα δεδομένα σας.
- Αναλυτικό ιστορικό και κλινική εξέταση
- Μετρήσεις ΔΜΣ, περιμέτρου μέσης, αρτηριακής πίεσης
- Εργαστηριακός έλεγχος με γλυκόζη νηστείας, γλυκοζυλιωμένη, καμπύλη σακχάρου όπου χρειάζεται, λιπιδαιμικό προφίλ, εκτίμηση για λιπώδες ήπαρ
- Εκτίμηση συνολικού καρδιαγγειακού κινδύνου και καθορισμός μετρήσιμων στόχων
Επιπλοκές που προλαμβάνουμε έγκαιρα
Χωρίς παρέμβαση, το μεταβολικό σύνδρομο αυξάνει τον κίνδυνο για σοβαρές παθήσεις. Παρακάτω είναι οι συχνότερες επιπλοκές που μας απασχολούν κλινικά.
- Διαβήτης τύπου 2
- Στεφανιαία νόσος και εγκεφαλικό επεισόδιο
- Νεφρική νόσος
- Μη αλκοολική λιπώδης νόσος ήπατος
Ολοκληρωμένη αντιμετώπιση στο ιατρείο μας
Η θεραπευτική στρατηγική είναι πολυεπίπεδη και εξατομικευμένη, με στόχο μετρήσιμη βελτίωση σε βάρος, πίεση, λιπίδια και γλυκαιμία.
1) Εξατομικευμένη απώλεια βάρους με έμφαση στο σπλαχνικό λίπος
Πριν ορίσουμε στόχους, εξηγούμε γιατί η απώλεια 5–10% του αρχικού βάρους αλλάζει τους δείκτες υγείας.
- Ρεαλιστική στοχοθέτηση ανά 4–8 εβδομάδες
- Εστίαση σε μείωση περιμέτρου μέσης εκτός από κιλά
- Εκπαίδευση σε επιλογές τροφών και μερίδες
2) Μεσογειακή διατροφή και “έξυπνοι” υδατάνθρακες
Η διατροφική στρατηγική βασίζεται σε ισορροπία, κορεσμό και σταθεροποίηση γλυκόζης μέσα στην ημέρα.
- Φυτικές ίνες, ανεπεξέργαστοι υδατάνθρακες χαμηλού γλυκαιμικού φορτίου
- Καλά λιπαρά όπως ελαιόλαδο και ω-3
- Επαρκής πρωτεΐνη και περιορισμός ζαχαρούχων ροφημάτων
3) Σωματική άσκηση για ευαισθησία στην ινσουλίνη
Το πρόγραμμα άσκησης στοχεύει στη βελτίωση της ινσουλινοευαισθησίας και της σύστασης σώματος.
- Αερόβια δραστηριότητα τις περισσότερες ημέρες
- Προπόνηση αντίστασης 2–3 φορές την εβδομάδα
- Εξατομίκευση σε ηλικία και πιθανούς περιορισμούς
4) Φαρμακευτική αγωγή όπου χρειάζεται
Σε ορισμένα σενάρια, η αγωγή επιταχύνει τη βελτίωση των δεικτών και μειώνει τον κίνδυνο επιπλοκών.
- Στοχευμένη ρύθμιση λιπιδίων, αρτηριακής πίεσης και γλυκαιμίας
- Επιλογή αγωνιστών GLP-1 ή νεότερων συνδυασμών όταν ενδείκνυται
- Στενή ιατρική παρακολούθηση για ασφάλεια και αποτελεσματικότητα
5) Παρακολούθηση με μετρήσιμους δείκτες
Η πρόοδος καταγράφεται σε τακτικές επανεξετάσεις για να διατηρείται υψηλό το κίνητρο και η ασφάλεια.
- Επανέλεγχος ανά 8–12 εβδομάδες
- Σύγκριση βάρους, περιμέτρου μέσης, πίεσης, τριγλυκεριδίων, HDL, γλυκόζης νηστείας, γλυκοζυλιωμένης
- Αναπροσαρμογή πλάνου με βάση τα αποτελέσματα
6) Διαχείριση στρες και ύπνου
Οι συνήθειες αποκατάστασης επηρεάζουν άμεσα την ινσουλινοαντίσταση και τη συμμόρφωση.
- Ρουτίνα ύπνου 7–8 ώρες
- Τεχνικές χαλάρωσης και μικρά διαλείμματα κίνησης
- Περιορισμός καφεΐνης και οθονών προ ύπνου
7) Συνεργασίες και παραπομπές
Όταν απαιτείται διεπιστημονική προσέγγιση, φροντίζουμε για τον σωστό συντονισμό.
- Συνεργασία με διαιτολόγο ή ενδοκρινολόγο
- Συζήτηση μεταβολικής ή βαριατρικής χειρουργικής σε συγκεκριμένες ενδείξεις
- Διαρκής παθολογική παρακολούθηση ως κεντρικός άξονας
Πρόληψη: τι μπορείτε να ξεκινήσετε σήμερα
Η πρόληψη αρχίζει από μικρές, εφικτές αλλαγές που συσσωρεύουν όφελος με τον χρόνο.
- Περπάτημα τουλάχιστον 30 λεπτά τις περισσότερες ημέρες
- Μικρά, ισορροπημένα γεύματα με φυτικές ίνες και ποιοτικές πρωτεΐνες
- Μείωση αλκοόλ και διακοπή καπνίσματος
- Τακτικός έλεγχος πίεσης, λιπιδίων, γλυκόζης και περιμέτρου μέσης
- Σαφείς, ρεαλιστικοί στόχοι απώλειας βάρους
Συχνές ερωτήσεις
Έχω φυσιολογικό ΔΜΣ. Μπορώ να έχω μεταβολικό σύνδρομο;
Ναι, γιατί η διάγνωση βασίζεται σε σύνολο δεικτών. Η περίμετρος μέσης και οι εργαστηριακές τιμές είναι κρίσιμες.
Ποια είναι τα πρακτικά όρια για την περίμετρο μέσης;
Ενδεικτικά για Ευρωπαίους ≥94 εκ. στους άνδρες και ≥80 εκ. στις γυναίκες. Χρησιμοποιούμε πάντα εξατομικευμένη εκτίμηση.
Μπορεί να αναστραφεί;
Με απώλεια 5–10% του βάρους, σωστή διατροφή, άσκηση και κατάλληλη αγωγή, οι δείκτες βελτιώνονται σημαντικά.
Πρέπει όλοι να πάρουν φάρμακα;
Όχι. Ξεκινάμε με αλλαγές τρόπου ζωής. Φαρμακευτική αγωγή δίνουμε όταν οι δείκτες παραμένουν εκτός στόχων ή ο συνολικός κίνδυνος είναι υψηλός.
Πονάει η διαδικασία διάγνωσης;
Όχι. Πρόκειται για μετρήσεις και αιματολογικό έλεγχο.
Κάθε πότε χρειάζεται επανέλεγχος;
Συνήθως ανά 2–3 μήνες μέχρι να σταθεροποιηθούν οι τιμές, έπειτα προσαρμόζουμε το πλάνο.